نه فیلتر شدن نرم افزارهای پیام رسان در کشورمان چیز جدیدی است و نه گزینه برای جایگزینی این دست نرم افزارها اندک است اما به نظر می رسید که مسدود شدن تلگرام فرق دارد. شاید از این رو که دیگر یک نرم افزار پیام رسان برای پاسخ دادن به نیازهای جدید مردم کفایت نمی کرد و چیز بیشتری نیاز بود؛ اپلیکیشنی مانند تلگرام و حتی بهتر از آن.
صحبت درباره نسل جدید نرم افزارهایی است که علاوه بر ارتباط متنی، صوتی، ارسال فایل و…، کانال های ارتباطی هم دارند و می توان به کمک شان از اخبار روز مطلع شد، مقالات و گزارش های تخصصی یا در حوزه علاقمندی ها را مطالعه کرد، از مواضع و رویکردهای افراد و گروه های مختلف در خصوص یک مساله خاص آگاهی یافت و یا در آنها سرگرم شد و وقت گذراند.
نرم افزارهایی که خیلی بیشتر از یک پیام رسان هستند و می بایست آنها را نسل جدید شبکه های اجتماعی نامید. نسل جدیدی که اگر از شبکه های اجتماعی قبلی برتر نباشند، کمتر هم نیستند. دنیایی که برای 40 میلیون ایرانیِ کاربر تلگرام از مدتها پیش تا حدود زیادی شناخته شده و کار رقابت را برای نرم افزارهای پیام رسان داخلی دشوار کرده است. نرم افزارهایی که اگر قابلیت های شبکه های اجتماعی را نداشته باشند، حتی فیلتر شدن تلگرام نیز نخواهد توانست موجب گرایش عموم به ایشان شود.
فضایی که برای مدتی محدود با انسداد تلگرام در اختیار نرم افزارهای ایرانی قرار گرفت تا عرض اندام کرده و اقبالشان میان مردم را محک بزنند. فرصتی برای جذب مخاطب که برخی نرم افزارهای وطنی از آن بهره بیشتری بردند و برخی، در رقم زدن اتفاقات مثبت در آن کم توان ظاهر شدند. اتفاقی که بیش از هرچیز، از قیاس این نرم افزارها با هم و گرایش مردم به نرم افزارهای دارای قابلیت های بیشتر نشات گرفت. این را می شود از آمار مراجعه مردم به نرم افزارهای پیام رسان وطنی و قیاس امکاناتشان با یکدیگر دریافت.
نمودار محبوبیتی که اگر قرار به ترسیم آن باشد، می بایست از یک آمار واحد برای نشان دادنش بهره ببریم و در اینجا ما از آمارهایی بهره می بریم که فروشگاه برنامه های اندرویدی مشهور کشورمان، یعنی «کافه بازار» با بیش از 33 میلیون کاربر، ارائه می دهد. آماری که حکایت از آن دارد که «سروش» با بیش از یک میلیون کاربر فعال، محبوب ترین نرم افزار پیام رسان وطنی است و پس از آن، پیام رسان های «گپ» و «بله» با بیش از 200 هزار کاربر فعال قرار دارند.
بر اساس آمار کافه بازار، «آی گپ» با بیش از 100 هزار کاربر فعال و «بیسفون پلاس» با بیش از 20 هزار کاربر فعال به ترتیب محبوب ترین پیام رسان های دیگر ایرانی هستند. این در حالی است که پیام رسان «ویسپی» نیز که به نوعی ایرانی محسوب می شود، با بیش از 200 هزار کاربر فعال، جایگاه خوبی به دست آورده است.
آمارهایی که اگرچه به خودی خود جالب توجه هستند و می توانند مورد تفسیر قرار گیرند، اما زمانی کامل تر می شوند که امکانات این نرم افزارها و ویژگی های مختلفشان را با یکدیگر و همچنین رقبای مشهور خارجی شان قیاس کنیم. قیاسی که چنین نتیجه ای به دست می دهد:
سروش
اپلیکیشن سروش به رغم عمر کوتاهش توانسته جایگاه خوبی میان کاربران ایرانی دست و پا کند و با یک میلیون دانلود از فروشگاه وطنی اپلیکیشن های اندرویدی و رتبه ممتازش در فهرست الکسا، محبوب ترین و پر کاربردترین نرم افزار وطنی لقب گیرد. پیام رسانی که با قابلیت هایی مانند پرداخت درون برنامه ای، پرداخت قبض، خرید شارژ، کانال های تعاملی و دسته بندی شده (که می توان مطالبشان را لایک کرد یا رویشان کامنت گذاشت) تا حد زیادی منحصر به فرد شده است. نکته جالب توجه اینکه هیچ پیامرسان ایرانی به سه میلیون کاربر نرسیده و برای این تعداد آماده نیست. سروش که سردمدار پیامرسانهای داخلی است هم در طی دوران فیلترینگ تلگرام نشان داده آماده میزبانی از این تعداد کاربر نیست و باید سرمایهگذاری سنگینتری کند.
گپ
پیام رسان گپ به عنوان یک پیام رسان ایرانی، امکان ایجاد گروه، کانال و موارد مشابه را به کاربر می دهد و در زمره اپلیکیشن هایی قرار می گیرد که شبکه اجتماعی است، اما چیزی که آن را از سایر موارد مشابه متمایز کرده، امکان ساخت فروشگاه و پرداخت های درون برنامه ای است که مناسب کسب و کارهای کوچک و فروشگاه های اینترنتی است. گپ کانالهای تعاملی و دسته بندی شده دارد که کاربرد خوبی هم دارد هرچند به نظر میرسد در تولید محتوای این کانالها، نقش کاربر پررنگ نیست، امری که سروش در انجام آن موفق بوده و توانسته کاربران خود را تشویق به تولید محتوا در کانالهای مختلف کند و کاربران هم آن را پذیرفتهاند. گپ به رغم آنکه از نسخه های موبایل و وب بهره می برد، هنوز در نسخه های دسکتاپ در دسترس کاربران نیست و شاید این بزرگترین نقطه ضعفی باشد که می بایست مدیران آن به فکر رفعش باشند.
آی گپ
این اپلیکیشن هم به عنوان یکی از نمونه های ایرانی مشابه تلگرام گزینه خوبی برای جایگزینی به شمار می رود. امکان ارسال و دریافت فایل بدون محدودیت های سایر پیام رسان ها، ایجاد گروه یا کانال و البته مدیریت راحت آن ها، از جمله مواردی است که آی گپ را به اپلیکیشنی فراتر از پیام رسان تبدیل کرده است. ناگفته نماند که این نرم افزار برای سیستم عامل های متنوعی توسعه داده شده و از این رو، کار با آن برای طیف وسیع تری از مخاطبان فراهم آمده است. با این ملاحظه که برای افزایش محبوبیت، آی گپ به ویژگی های منحصر به فرد و مشتری پسند بیشتری نیازمند است.
بله
این پیام رسان یکی از زیر مجموعه بانک ملی ایران به حساب می آید که علاوه بر قابلیت گفت وگو می تواند پرداخت های آنلاین شما را انجام دهد. انتقال پول، خرید آنلاین، درخواست پول، خرید شارژ، پرداخت قبوض و غیره از جمله مواردی است که از طریق پیام رسان بله قابل انجام و پیگیری است. ویژگی های خاصی که اغلب به واسطه بات های نوشته شده برای بله مقدور می شوند تا بله مطابق خاستگاهش، در تبادلات مالی خوب ارزیابی شود و همچنین، شباهت خاصی به تلگرام و بات های فعال بر بستر آن پیدا کند.
بیسفون+
بیسفون، نخستین پیام رسان ایرانی است، حتی جلوتر از تلگرام صاحب قابلیت کانال شد اما آن گونه که باید نتوانست توجه عموم را به خود جلب نماید. این را می شود از شمار کمتر کاربرانش به رغم عمر چهار ساله اش در قیاس با دیگر نرم افزارهای وطنی دریافت. حالا بیسفون پلاس با طراحی توسط تیمی جدید دوباره وارد میدان شده است. این در حالی است که بیسفون چون یکی از زیرمجموعه های یکی از اپراتورهای تلفن همراه در کشورمان است، همواره کم بودن هزینه هایش برای کاربرانش را در شعارهایش تکرار کرده است. یکی از ویژگی هایی که مدیران این نرم افزار رویش تاکید دارند، بهره مندی بیسفون پلاس از پروتکل اختصاصی این اپلیکیشن وطنی است. البته معلوم نیست که این پروتکل عملیاتی شده یا این تیم در حال توسعه آن هستند و با عملیاتی شدن فاصله زیادی دارند.
ویسپی
نه نامش ایرانی است و نه شکل و ظاهرش اما آنگونه که کنکاش برخی خبرنگاران نشان می دهد، ایرانی است! نرم افزاری وطنی که ظاهرا به ازای پرداخت وجه در چین ساخته شده و دفترش در هنگ کنگ قرار دارد اما سی دی ان سرورهایش، سرورهای یکی از شرکت های بزرگ فروش اینترنت در کشورمان را نشان می دهد و علاوه بر آن، رد و نشانه های دیگری نیز از ایرانی بودن آن در دسترس است. جز این نکته عجیب و ابهام در چرایی پنهان کردن خاستگاه این نرم افزار، ویسپی توانسته خود را به عنوان یک پیام رسان کارامد نشان دهد. پیام رسانی که شبکه اجتماعی هم به شمار می آید اما از فقدان نسخه های دسکتاپ و نسخه تحت وب رنج می برد.
سیگنال
حریم خصوصی همواره مهم ترین نکته برای توسعه دهندگان اپلیکیشن سیگنال بوده است. تیم توسعه دهنده این اپلیکیشن با رمزنگاری ویژه ای که بر روی محتوای ارسالی کاربران این پیام رسان کرده اند، آن را به امن ترین پیام رسان جهان تبدیل کرده اند. این نرم افزار مورد تقدیر بسیاری از کارشناسان امنیتی در جهان قرار گرفته و البته که نام آشنای “ادوارد اسنودن” نیز در این میان به چشم می خورد! همه اینها در حالی است که سیگنال به مانند واتس اپ تنها یک پیام رسان امن است نه شبکه اجتماعیِ مورد نیاز و توجه ایرانیان.
لاین
مهم ترین توضیح در خصوص لاین این است که پیشتر این نرم افزار ژاپنی تا حدودی مورد توجه ایرانیان قرار داشت و روی گوشی های هوشمند تلفن همراه بسیاری از هموطنانمان نامش به چشم می خورد اما با ظهور و بروز تلگرام، قافیه را به این رقیب باخت و به خاطرات پیوست. اتفاقی که نشان می دهد لاین جایگزین مطمئن و کاملی برای تلگرام نیست و حتی اگر روزی بتواند به این جایگاه برسد، باز ممکن است در رقابت بعدی کم آورده و قافیه را ببازد. نکته ای که پیش و بیش از ویژگی های لاین در انتخابش تاثیر خواهد داشت. خالی از لطف نیست اگر بدانید این نرم افزار ژاپنی به تازگی رمزنگاری را در دستور کار خود قرار داده است.
واتس اپ
اگر به دنبال یک پیام رسان ساده با امکانات معمولی هستید، احتمالا واتس اپ بهترین گزینه پیش روی شماست. این پیام رسان برخلاف تلگرام هیچ امکان خاصی ندارد و تنها وظیفه آن امکان ایجاد چت های یک به یک یا گروهی است. حتی امکان ارسال فایل های صوتی از قبیل MP3 یا Wav هم در آن وجود ندارد. یکی دیگر از مشکلات واتس اپ، محدودیت در ارسال فایل های ویدیویی و تقسیم آن به چند قسمت است. واتس اپ برخلاف تلگرام یک شبکه اجتماعی محسوب نمی شود و به همین دلیل خیلی نمی توانید به عنوان جایگزین تلگرام به آن تکیه کنید!
وی چت
این نرم افزار چینی و پر سابقه یکی از جدیدترین گزینه های جایگزینی تلگرام است. اتفاقی که در روزهای اخیر و با رفع فیلتر وی چت رخ داد چراکه این نرم افزار به دلیل دارا بودن قابلیت های غیرقابل فیلتری، پنج سال پیش در کشورمان فیلتر شده بود. فیلترینگی که در روزهای اوج محبوبیت وی چت در کشورمان رقم خورد و حالا برخی انتظار دارند که معکوس آن رخ دهد. اتفاقی که بعید است رخ دهد چراکه وی چت قابلیت ساخت کانال ندارد و از این رو نمی تواند جایگزین مناسبی برای تلگرام باشد.
بر اساس آمارهای به دست آمده تعداد کاربرانی که اپلیکیشن پیام رسان داخلی سروش، آی گپ و بله را دانلود کرده‌اند 2 میلیون و 198 هزار است و رقم کاربران فعال این پیام‌رسان‌ها قطعا کمتر از تعداد دانلود است.
بر این اساس بیش از 1 میلیون نفر در کافه‌بازار، 500 هزار نفر در گوگل پلی و 200 هزار نفر در مایکت، اپلیکیشن سروش را دانلود کرده‌اند که در مجموع یک میلیون و 700 هزار کاربر می‌شوند.(همه این تعداد کاربر، بعد از فیلتر تلگرام این اپلیکیشن را دانلود نکرده‌اند و ممکن است قبلا دانلود کرده باشند)
از سوی دیگر تعداد کاربرانی که آی گپ را از کافه بازار دانلود کرده‌اند نیز 100 هزار نفر و از گوگل پلی نیز 50 هزار نفر و از مایکت 24 هزار نفر آن را دانلود کرده‌اند.
اپ «بله» را نیز 200 هزار نفر از کافه بازار،100 هزار نفر از گوگل پلی و 24 هزار نفر از مایکت دانلود کرده‌اند.
در مجموع دو میلیون و 198 هزار نفر، کاربر ایرانی و غیر ایرانی، این 3 اپلیکیشن پیام رسان داخلی را دانلود کرده و معلوم نیست تعداد کاربران فعال آن چقدر است؟
برای نتیجه گیری چند فرض زیر را در نظر می‌گیریم:
1- فرض می‌گیریم که همه اینها بعد از فیلترشدن تلگرام آمده باشند.
2- فرض می‌گیریم که همه این تعداد دانلود معادل تعداد کاربران فعال هم باشند.
3- فرض می‌گیریم که همه این کاربران هم تلگرام داشتند و هم پیام رسان ایرانی.
4- فرض می‌گیریم کاربری که سروش نصب کرده، از کاربری که آی گپ یا بله را نصب کرده، جداست.
منهای ایرادهای فنی اپلیکیشن های مذکور که اغلب سورس کد خود را از تلگرام کپی کرده‌اند (برنامه‌نویسان از روی API تلگرام کپی‌برداری کرده‌اند.) و بعضا به دلیل فیلتر تلگرام و یکی بودن کدها، شاهد هنگ کردن اپ های ایرانی هستیم؛ باید بگوییم استقبال زیر 2 میلیون نفر در مقایسه با 45 میلیون کاربر تلگرام، نشان دهنده عدم موفقیت در فیلتر تلگرام است.
کاربران ایرانی این روزها با نصب انواع فیلترشکن، همچنان به تلگرام متصل بوده و سرورهای تلگرام افت محسوسی را در حوزه جغرافیایی ایران نشان نمی‌دهند. سرور telegram.org با آی پی 149.154.167.99 در رتبه هفدهم، t.me در رتبه 41 موید این موضوع است.
کندشدن اینترنت، ورود انواع بدافزار و ویروس به موبایل و پی سی کاربران ایرانی بر اثر نصب فیلترشکن که عاملش فیلتر تلگرام است را باید به این داستان افزود تا تصمیم‌گیرندگان قانع شوند که به خاطر یک کانال 1 میلیونی ترویج خشونت، چه هزینه‌هایی را بر دوش آی تی ایران گذاشته‌اند.
درج دیدگاه