سرانجام ویروس کرونا چه خواهد بود؟

این روزها با شیوع ویروس کرونا همه ما نگران آینده خود و خانواده خود هستیم. بعضی از مردم بیش از حد نگران هستند و بعضی دیگر این واقعه را خیلی دست کم گرفته اند. اما واقعیت چیست؟ در ماه های آینده چه سرنوشتی در انتظار ماست؟ چقدر باید نگران باشیم؟
امروز تلاش کردم با قدری تحقیق و تحلیل مدل گسترش این بیماری را بررسی کنم تا با حقیقت بیشتر آشنا شویم.

وجه ترسناک ماجرا:
ضریب گسترش بیماری کوید 19 معادل با 2.3 است. به این معنی که هر بیمار 2.3 نفر دیگر را بیمار می کند. و این یک تصاعد هندسی است. برای درک تصاعد هندسی بهتر است یک مثال بزنیم. تصور کنید یک ورق کاغذ بسیار نازک را از وسط تا بزنید. ضخامت کاغذ دو برابر می شود. هنوز هم نازک است. اما اگر دوباره تا بزنید ضخامت 4 برابر می شود. شاید مسئله بسیار عادی به نظر برسد. همانطور که در روز های اول شیوع بیماری در قم و بیمار شدن ده- دوازده نفر برای بسیاری از مردم مساله عادی بود. اما نکته آنجاست که اگر کاغذ را 45 بار تا بزنید نتیجه حتی از تصور شما هم خارج است. ضخامت کاغذ به اندازه فاصله زمین تا ماه می شود. و اگر این کار را تا 100 بار تا زدن ادامه دهیم ضخامت به 13 میلیارد سال نوری می رسد! به اندازه قطر جهان شناخته شده! اگر می خواهید این اعداد را باور کنید ویدئوی آخر مقاله را ببینید.

حالا تصور کنید که آمار بیماران مبتلا به کرونا هر چند روز یک با 2.3 برابر می شود. آیا این یک فاجعه تمام عیار نیست؟ چقدر طول می کشد که همه مردم جهان بیمار شوند؟ با این روند قطعا کمتر از شش ماه. با در نظر گرفتن اینکه mortality یا در صد کشندگی این ویروس در حدود 3.4 درصد است با چنین فرمولی می توان انتظار داشت که پیش از تولید واکسن کوید19 در چند ماه آینده از هر 29 نفری که می شناسیم متاسفانه یک نفر را از دست خواهیم داد. یا شاید خود ما از یکی از آنها باشیم. آیا این به اندازه کافی برای ماندن در خانه ترسناک نیست؟ نمودارهای زیر که در تاریخ یک فروردین 99 از سایت معتبر worldometers.info گرفته شده و روند تصاعدی ابتلا و مرگ را نشان می دهد تایید کننده این واقعیت است:

اما خبر خوب:

زیاد وحشت زده نشوید. خبرهای خوبی هم وجود دارد.خبر خوب آن است که در دنیای واقعی نمیتوان هیچ کاغذی را بیشتر از 12 بار تا زد. هیچ ویروسی هم نمیتواند تا ابد تکثیر شود. اما چرا؟ خیلی ساده است. هرچقدر که گسترش یک مجموعه بیشتر شود عواملی پدید می آیند که مانع رشد بیشتر آن می شوند. مثلا رکورد تا کردن کاغذ در دنیا 12 بار است که توسط تعدادی دانش آموز انجام شده. چون هر بار کاغذ را تا می کنیم طول آن نصف می شود. با تکرار این کار طول و عرض کاغذ آنقدر کوچک می شوند که دیگر قادر به تا زدن آن نیستیم. پس می توان گفت که کاغذ تا شده برای بزرگ تر شدن به یک منبع نیاز دارد که همان طول و عرض کاغذ است. هر بار که کاغذ تا می شود منبع تغذیه آن نصف می شود. هیچ کاغذی تا به حال ساخته نشده که آنقدر بزرگ باشد تا بتوان بیش از 12 بار آنرا تا کرد. (برای اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک کنید)

این مسئاله را می توان در رشد کلونی ها مشاهده کرد. وقتی یک بشکه انگور را به سرکه (یا شراب) تبدیل می کنیم در روز های اول باکتری ها به سرعت قند موجود در انگور را به سرکه تبدیل می کنند. اما پس از مدتی قند کم و کمتر می شود تا دیگر روند تولید سرکه متوقف می شود و باکتری هایی که قند را تجزیه می کردند در اثر گرسنگی می میرند. در نتیجه هیچ وقت غلظت سرکه بیشتراز 5 درصد نمیشود.

اما چه عواملی جلوی ویروس کرونا را خواهد گرفت؟
1- اولین پاسخ این است: همان بیمارانی که مداوا می شوند. اولین ویروس کرونای جدید که در چین پا به جامع انسانی گذاشت بسیار خوشبخت بود. هفت میلیارد نفر غذای خوشمزه برای تغذیه خود و تکثیر نسل خود داشت که هیچ کدام واکسینه نبودند. اما ویروس هایی که دو ماه بعد متولد می شوند اینقدر خوش اقبال نیستند. آنها ممکن است به ریه فردی بروند که قبلا بیماری را گرفته و واکسینه شده. پس توسط سیستم ایمنی بدن او نابود می شوند. به این ترتیب هرچقدر در زمان پیش میرویم خوراک ویروس که همان انسان های واکسینه نشده است کمتر می شود. پس پیشروی آن کند می شود.
2- عامل دومی که جلوی گسترش یک کلونی را می گیرد مواد دفعی خود باکتری یا ویروس است. مثلا در مورد فرایند تخمیر انگور می بینیم که الکل یا سرکه ای که تولید می شود خود برای باکتری های تخمیر کننده سمی هستند و آنها را می کشند. پس وقتی درصد الکل یا سرکه به حدود 5 درصد می رسد مخمراز بین می رود و روند تکثیر متوقف می شود.
اما ویروس چطور؟ ویروس که مواد دفعی مشخصی ندارد؟ پاسخ قدری ترسناک است اما حقیقی. مقتولان این ویروس محصول خروجی کرونا هستند. اما چطور اجساد می توانند جلوی پیشرفت ویروس را بگیرند؟
تصور کنید که با یک ویروس ساده سرما خوردگی مواجه باشیم. خروجی آن کمی بدن درد و آب ریزش بینی است. پس کسی اهمیت نمیدهد. نه دست می شویند و نه ماسک می زنند. پس به همین دلیل تقریبا همه مردم آنرا می گیرند. اما اگر مثلا با یک ویروس وحشت ناک به نام ابولا مواجه باشید که از هر 100 نفر مبتلا حتی تا 90 نفر را بکشد آنگاه افراد کمی باقی می مانند که مبتلا باشند و بتوانند آزادانه در جامعه بگردند و ویروس را به دیگران منتقل کنند. در واقع ویروس با کشندگی زیاد خودش موجب تحلیل رفتن نسل خودش می شود.
اما کرونا ویروس جدید در میانه قدرت کشندگی است. نه مثل ابولا آنقدر کشنده است که بتواند جلوی سفرهای نوروزی برخی مردم بی مبالات و به زیارت رفتن برخی افرادی متعصب را بگیرد و نه آنقدر بی خطر است که همه افراد آگاه جامعه را به حال خود رها کند. اما در نهایت همان افراد بی خیال نیز وقتی خبر مرگ تعدادی از بستگان خود را بشنوند سر عقل خواهند آمد و در خانه خواهند نشست. بنابر این کشندگی ویروس بالاخره روزی جلوی پیشرفت آنرا خواهد گرفت اما اینکه چه روزی، بستگی به سطح سواد و درک اجتماعی جوامع مختلف متفاوت خواهد بود.
البته شاید عوامل دیگری از جمله گرمای هوا، کشف راه های درمانی و واکسن هم موثر باشند اما بعید به نظر می رسد به این زودی ها چنین اتفاقی بیفتد.

پس واقعیت چه خواهد بود؟
بر اساس قوانین رشد کلونی ها دیدیم که روند تکثیر ویروس سرسام آور است. اما در نهایت روند کند خواهد شد و پیشروی بیماری متوقف می شود. حال مهمترین سوال ها این ها هستند: چقدر بیماری پیش می رود و چه زمانی متوقف می شود؟ در این مدت زمان چه بر سر ما خواهد آمد؟ آیا با چنین حجمی از افزایش بیماران سرویس ها خدمات درمانی پاسخگو هستند یا زمانی که نوبت به بیمار شدن ما برسد ناچار به استراحت در خانه و بدون خدمات پزشکی خواهیم بود؟
پاسخ را در سایت معتبر lifescience.com پیدا کردم که بسیار نگران کننده است. در تصویر زیر نمودار قرمز پیشبینی افزایش و کاهش آمار بیماران را نشان می دهد و نمودار زرد ظرفیت خدمات پزشکی کشورها که آن هم با تلاش دولت ها در حال افزایش است و بیمارستان های صحرایی تاسیس می شوند. اما متاسفانه می بینیم که سرعت گسترش مبتلایان بسیار بیشتر از سرعت آمادگی پیدا کردن بیمارستان ها برای پذیرش بیمار است. در نتیجه بخش بزرگی از مبتلایان دسترسی به خدمات بیمارستانی نخواهند داشت اتفاقی که هم اکنون در ایتالیا و اسپانیا افتاده است.

منبع و اطلاعات بیشتر

اما چه باید کرد؟
با توجه به دو نمودار بالا می توان گفت بهترین کاری که از دست مردم بر می آید به تاخیر انداخت بیماری خود و اطرافیانشان است. اگر شما در زمانی بیمار شوید که نمودار قرمز بالا تر از نمودار زرد است کاری از دست پزشکان برای کمک به شما ساخته نیست. اما اگر بیماری خود را به تاخیر بیاندازید تا نمودار زرد بالاتر از قرمز برود آنگاه در صورت وخیم شدن حالتان حداقل به امکانات پزشکی و ICU دسترسی خواهید داشت. در واقع ما در یک کشتی وسط اقیانوس طوفانی هستیم. تنها کاری که از دستمان می آید آن است که گوشه ای پناه بگیریم تا موج عظیم بگذرد.

آنچه ویروس خواهد کرد:
با آنچه که در این روزها مطالعه کردم و در نوشته های بالا نوشتم بیش از همیشه به این باور رسیدم که بیماری کرونا نه یک بلای آسمانی و قهر خداوند و نفرین شیاطین است و نه با خرافات و دعا نویسی و جادو و جنبل می توان جلوی آنرا گرفت. این بیمارای فقط و فقط یکی از پدیده های های کاملا طبیعی است که در تمام تاریخ چهار میلیارد ساله حیات روی کره زمین رویداده است و قربانیانی داشته و گسترش و کاهش آن نیز فقط با فرمول های ریاضی و الگوهای سیستماتیک و بیولوژیکی معمول قابل فهم است.
در واقع این ویروس هم مثل تمام بیماری های دیگر تاریخ حیات یک ماموریت بی رحمانه دارد. تصفیه حیات از موجودات ضعیف تر و باقی گذاشتن موجودات قوی تر. درست همان چیزی که موتور پیش برنده تکامل داروینی است. اما این گونه پدیده ها در مورد انسان ها یک تفاوت با دیگر موجودات زنده دارند. این ویروس نه تنها افرادی که جسم ضعیف تری دارند را قربانی می کند بلکه آنها که سواد و مطالعه کمتری دارند و به آنچه یافته های علمی می گوید باور ندارند و اندیشه های خرافی بیشتر و اعتقاد به معجزه و روغن بنفشه و غیره دارند را نیز قربانی می کند و اندیشه های قوی تر و منطقی تر را برای ادامه بقا و ادامه نسل باقی می گذارد.